Συρρίκνωση του πληθυσμού, γήρανση και υπογεννητικότητα απειλούν το μέλλον της εργασίας και των συντάξεων, τη δημοσιονομική σταθερότητα και, κυρίως, την οικονομική δραστηριότητα, την κατανάλωση και το μέλλον της χώρας.
Παρά το γεγονός ότι η χώρα αποσπά εύσημα από τον διεθνή Τύπο για τα οικονομικά επιτεύγματα και η κυβέρνηση καταθέτει έναν νέο Προϋπολογισμό για το 2025 που, σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Κομισιόν, θα βάζει τέλος στα κρατικά ελλείμματα και θα φέρνει πλεονάσματα από το 2026 και μετά, οι δημογραφικές εξελίξεις δεν επιτρέπουν εφησυχασμό.
Σύμφωνα με τις ίδιες προβλέψεις της Κομισιόν, η Ελλάδα θα χάνει 0,3% έως 0,5% του πληθυσμού της ετησίως, σχεδόν δηλαδή όσο έχανε και επί μνημονίων! Η χώρα μας έχει τη μεγαλύτερη μείωση πληθυσμού στην Ευρωπαϊκή Ενωση μετά τη Λετονία. Ενώ, σύμφωνα με τη Eurostat, η Ελλάδα είναι η δεύτερη πιο γηρασμένη χώρα στην Ε.Ε., πίσω από την Ιταλία, όπου ο μέσος όρος ηλικίας των κατοίκων της φτάνει ή ξεπερνά τα 50 έτη.
Μικρότερος πληθυσμός σημαίνει λιγότεροι καταναλωτές. Μείωση των νέων σημαίνει λιγότερη κατανάλωση, που απειλεί τις επιχειρήσεις και τις δουλειές όλων. Ενώ αύξηση του μέσου όρου ηλικίας φέρνει μεγαλύτερη πίεση στο ασφαλιστικό σύστημα, καθώς το συνταξιοδοτικό είναι το «κρυφό» μελλοντικό χρέος για συντάξεις που θα πληρωθούν στις επόμενες δεκαετίες.
Φουλ για 1:1
Σύμφωνα με τις νέες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο πληθυσμός της χώρας θα μειωθεί 0,5% φέτος, 0,4% το 2025 και 0,3% το 2026. Από το 2011 οι θάνατοι στη χώρα μας είναι περισσότεροι από τις γεννήσεις, ενώ πλέον το μεγαλύτερο ποσοστό των Ελλήνων είναι άνω των 46 ετών.
Η εξέλιξη αυτή αποτυπώνεται σε όλη την Ευρώπη και σχεδόν σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ, αλλά με μεγαλύτερη ένταση στην Ελλάδα.
Πριν από λίγες μέρες, αρχές Νοεμβρίου, ο Τίτο Μποέρι, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Bocconi της Ιταλίας, τόνισε από τα Χανιά ότι «το κυρίαρχο πρόβλημα» της εποχής μας «δεν είναι ότι ζούμε πολύ περισσότερο, αλλά ότι αυξάνεται η υπογεννητικότητα». Εκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου, λέγοντας ότι είναι κοντά η στιγμή που θα έχουμε έναν εργαζόμενο για έναν συνταξιούχο. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι «η υπογεννητικότητα αυξάνεται περισσότερο απ’ όσο αναμέναμε» και αυτή «η τάση δύσκολα ανατρέπεται», όπως είπε. Και πρότεινε «να περάσουμε από έναν δημογραφικό χειμώνα σε μια νεανική άνοιξη», σημειώνοντας εμφατικά ότι «η καινοτομία συνδέεται με τους νέους ανθρώπους».
Οχι τυχαία, το 2023 ιδρύθηκε στην Κρήτη από τον ΟΟΣΑ το Κέντρο για τους Πληθυσμούς. Και μιλώντας φέτος στο 1ο Διεθνές Φόρουμ που διοργάνωσε το Κέντρο Κρήτης για το Δημογραφικό, ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ Γιοσίκι Τακεούτσι παρουσίασε τα αποτελέσματα έκθεσης, την οποία εκπόνησε ο διεθνής οργανισμός για το Κέντρο Κρήτης, σύμφωνα με την οποία ως το 2060 θα έχει σχεδόν διπλασιαστεί ο αριθμός των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών ως ποσοστό αυτών που βρίσκονται σε εργάσιμη ηλικία: από 20% στη δεκαετία του 1980, σε 31% σήμερα και σχεδόν στο 60% το 2060.
Αύξηση του αριθμού των πολιτών άνω των 65 ετών συνεπάγεται μία σειρά προκλήσεων για την αγορά εργασίας και την παραγωγικότητα, αλλά και για τις δημόσιες δαπάνες, καθώς η γήρανση του πληθυσμού πολλαπλασιάζει τη σχετική πίεση.
Ολες οι μελέτες του ΟΟΣΑ καταλήγουν στο συμπέρασμα πως η γήρανση των πληθυσμών στην πλειονότητα των χωρών του ΟΟΣΑ θα αυξήσει τις πιέσεις στις υπηρεσίες υγείας, στα συστήματα μακροχρόνιας φροντίδας και στα δημόσια οικονομικά, ενώ γήρανση του εργατικού δυναμικού θα περιορίσει τις επιδόσεις της οικονομίας. «Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση», όπως τόνισε ο Γιοσίκι Τακεούτσι.
«Οι εύκολες ημέρες έχουν τελειώσει»
Ο καθηγητής Οικονομικών Επιστημών και Επικεφαλής του ΙΟΒΕ, Νίκος Βέττας, υπογράμμισε ότι οι προκλήσεις της σύγχρονης εποχής επιβάλλουν μια συνολική επαναπροσέγγιση της οικονομικής πολιτικής, με επίκεντρο τις δημογραφικές και κλιματικές αλλαγές, καθώς και το βαρύ φορτίο του δημόσιου χρέους. Δήλωσε ότι «οι εύκολες ημέρες έχουν τελειώσει», θέτοντας το πλαίσιο μιας νέας πραγματικότητας όπου η δημοσιονομική σταθερότητα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανάπτυξη και την ενίσχυση της ευελιξίας στην οικονομία.
Η Angela D’Elia, επικεφαλής Μονάδας για τη μακροοικονομική πολιτική στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επισήμανε τις σοβαρές συνέπειες της γήρανσης του πληθυσμού στην αγορά εργασίας και στα δημοσιονομικά συστήματα, σημειώνοντας το αναπόφευκτο κόστος που θα επιφέρει αυτή η μεταβολή. Ειδικά σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης με υψηλό δημόσιο χρέος και δημοσιονομικά ελλείμματα, η γήρανση του εργατικού δυναμικού θα επιβαρύνει περαιτέρω τους κρατικούς προϋπολογισμούς. Ωστόσο, πέρα από το κόστος του συνταξιοδοτικού συστήματος, η ίδια προειδοποίησε ότι η σταδιακή μείωση του νεανικού πληθυσμού θα επιφέρει πτώση στις δαπάνες για την εκπαίδευση, εξέλιξη που αποτελεί μακροπρόθεσμα αρνητικό παράγοντα για τις οικονομίες της Ε.Ε.
Ως κεντρική λύση, πρότεινε την ανάγκη για προσαρμοστικές μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα, ώστε αυτό να ανταποκριθεί στις νέες κοινωνικές και δημογραφικές συνθήκες, προκειμένου να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των συντάξεων, ειδικά σε μια περίοδο όπου η ισορροπία μεταξύ εργαζόμενων και συνταξιούχων καθίσταται ολοένα πιο ασταθής.
Τι πρέπει να αλλάξει
Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στην Ε.Ε. που απέκτησε Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Δημογραφικό, όπως τόνισε μιλώντας στο ίδιο συνέδριο η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας Σοφία Ζαχαράκη, ενώ αναφέρθηκε επίσης στην ανάγκη ενίσχυσης της γεννητικότητας, παρουσιάζοντας μια σειρά από μέτρα που έχουν ήδη εφαρμοστεί για την υποστήριξη των νέων οικογενειών.
Πλέον το μεγαλύτερο ποσοστό των Ελλήνων είναι άνω των 46 ετών και αυτό προκαλεί προβλήματα στην κοινωνική συνοχή, αλλά και στην παραγωγή πλούτου στη χώρα, τόνισε και ο Γενικός Γραμματέας Δημογραφικής και Στεγαστικής Πολιτικής του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Κωνσταντίνος Γλούμης-Ατσαλάκης.
Ωστόσο υπογράμμισε ότι για πρώτη φορά στη χώρα ιδρύθηκε εξειδικευμένο υπουργείο και αναφέρθηκε στους βασικούς άξονες του Εθνικού Σχεδίου Δράσης το οποίο, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει:
1. Παροχή κινήτρων για αύξηση των γεννήσεων με την οικονομική και κοινωνική ενίσχυση των οικογενειών.
2. Ενίσχυση της εργασίας για συγκεκριμένες κατηγορίες του πληθυσμού (γυναίκες, ΑΜΕΑ, εργαζόμενοι άνω των 55 ετών).
3. Αντιμετώπιση του brain drain.
4. Διαχείριση των θεμάτων της τρίτης ηλικίας.
5. Τοπική ανάπτυξη και καινοτομία.
6. Διαρκή έρευνα στο ζήτημα του Δημογραφικού.
www.newmoney.gr/roh/palmos-oikonomias/oikonomia/ikonomia-ipogennitikotita-ke-giransi-kene-ta-pleonasmata-pinakas/
