Ανώγεια: Στα υψώματα του Ψηλορείτη

Ονομαστή κωμόπολη της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου, χτισμένη στον ορεινό όγκο του Ψηλορείτη (Ίδης), σε υψόμετρο 740, τα Ανώγεια ανέκαθεν ήταν και παραμένουν μια κοινωνία κτηνοτροφικού χαρακτήρα, που διατηρεί ευλαβικά τα ήθη,

τα έθιμα και τις παραδόσεις της. 

Δεν είναι ιστορικά εξακριβωμένο πότε τέθηκαν τα πρώτα θεμέλια του παλαιότατου οικισμού των Ανωγείων, που βρίσκεται σε μια περιοχή με θέσεις μεγάλου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.  

Σε κάθε περίπτωση, ο ποιμενικός χαρακτήρας των Ανωγείων, σε συνδυασμό με τις χειροτεχνικές και οικοτεχνικές δραστηριότητες (κεντητά, υφαντά κ.ά.) που βασίζονται στην κτηνοτροφία, συντέλεσε καθοριστικά στη διατήρηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της τοπικής κοινωνίας.

   

Τα Ανώγεια περηφανεύονται για τη μακρά και πλούσια μουσική τους παράδοση.     

Εδώ γεννήθηκαν, μεταξύ άλλων, ο αείμνηστος Νίκος Ξυλούρης (1936-1980), ο Ψαραντώνης (Αντώνης Ξυλούρης), ο Βασίλης Σκουλάς και ο Λουδοβίκος των Ανωγείων (Γιώργης Δραμουντάνης). 

Η συμβολή των Ανωγείων στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες

Σκαρφαλωμένα στις απόκρημνες πλαγιές του Ψηλορείτη, τα Ανώγεια υπήρξαν κέντρο επαναστατικών αγώνων στα χρόνια της Tουρκοκρατίας, με τους κατοίκους τους να φημίζονται για την ανυπότακτη φύση τους και το αδούλωτο φρόνημά τους. 

Το καλοκαίρι του 1822 και το φθινόπωρο του 1867 έλαβαν χώρα τα δύο πρώτα ολοκαυτώματα των Ανωγείων από τα τουρκικά στρατεύματα. 

Οι Ανωγειανοί έλαβαν μέρος στις επαναστάσεις του 1878 και του 1897,  στον Μακεδονικό και στον Ηπειρωτικό Αγώνα. 

Τα Ανώγεια αποτέλεσαν πυρήνα αντίστασης κατά των Γερμανών στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, γεγονός που προκάλεσε την ισοπέδωσή τους από τους ναζί, το τρίτο ολοκαύτωμα του χωριού, τον Αύγουστο του 1944.

Τα αξιοθέατα των Ανωγείων

Πλατείες, αγάλματα και ένα υπαίθριο θέατρο αφιερωμένο στη μνήμη του Νίκου Ξυλούρη προσελκύουν κατά κύριο λόγο την προσοχή όσων επισκέπτονται τα Ανώγεια.

Στην κεντρική πλατεία της κωμόπολης (Αρμί) βρίσκονται το κτίριο του δημαρχείου και το άγαλμα του Άγνωστου Στρατιώτη, αφιερωμένο στους κατά καιρούς πεσόντες Ανωγειανούς. 

Ξεχωριστό χρώμα στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου δίνουν ο μεγάλος πλάτανος, τα καφενεδάκια και η προτομή του αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης  των ετών 1941-1944 Ιωάννη Δραμουντάνη ή Στεφανογιάννη.