Χίος : Το φρούριο της πρωτεύουσας, το αλλοτινό κέντρο του νησιού

Στο βόρειο τμήμα της πόλης της Χίου, κοντά στο λιμάνι, βρίσκεται το λεγόμενο Κάστρο, διοικητικό κέντρο του νησιού κατά τους Μεσαιωνικούς και τους Νεότερους Χρόνους.

Ο χώρος του φρουρίου της Χίου κατοικήθηκε τουλάχιστον από τους Ελληνιστικούς Χρόνους. Τα ανασκαφικά ευρήματα πιστοποιούν τη συνέχιση της κατοίκησης στους Ρωμαϊκούς και στους Πρωτοβυζαντινούς Χρόνους.

Σχεδόν τίποτα δε σώζεται από τις οχυρώσεις της πρώτης φάσης του φρουρίου, που ανάγεται στα τέλη του 10ου αιώνα.
Η σύγχρονη μορφή του φρουρίου είναι απόρροια πολλών προσθηκών, ενισχύσεων και επισκευών που πραγματοποίησαν Γενουάτες, Ενετοί και Τούρκοι στην πρώτη γενουατική οχύρωση, από τις αρχές του 14ου αιώνα έως τα χρόνια της Eπανάστασης του 1821.
Οκτώ από τους ισχυρούς προμαχώνες του φρουρίου διατηρούνται έως σήμερα, ενώ η κύρια πύλη, η Porta Maggiore, διατηρεί τη μνημειακή μορφή της.
Το φρούριο της Χίου υπέστη στο πέρασμα του χρόνου μεγάλες καταστροφές (βομβαρδισμοί 1828, σεισμός 1881, κατασκευή προκυμαίας στις αρχές του 20ού αιώνα).
Στο εσωτερικό του φρουρίου βρίσκονται, μεταξύ άλλων, παραδοσιακά σπίτια, μουσουλμανικά τεμένη, νεκροταφείο επιφανών Οθωμανών, το Παλάτι Ιουστινιάνι, αναστηλωμένο διώροφο κτίριο του 15ου ή 16ου αιώνα (πιθανώς κτίριο της καγκελαρίας επί Γενουατοκρατίας), η Σκοτεινή Φυλακή, κτίσμα των Γενουατών, σε επαφή με τη δυτική πλευρά του προαναφερθέντος παλατιού, το οθωμανικό λουτρό (χαμάμ), που χρονολογείται στο 18ο αιώνα, η Κρύα Βρύση, ημιυπόγεια δεξαμενή Μεσαιωνικών Χρόνων, και ο Κουλάς, ψηλός πεταλόσχημος πύργος της Γενουατοκρατίας.

 
Η ευρεία τάφρος που περιέβαλλε άλλοτε τα χερσαία τείχη του φρουρίου έχει επιχωματωθεί.  Πηγή: Εφορεία Αρχαιοτήτων Χίου